بىتكويىن (بىت تەڭگىسى)
خىتايدا بىت تەڭگىسى
خىتايلار گەرچە يېڭى تېخنىكا يارىتىشقا كۆرۈنەرلىك تۆھپىسى بولمىسىمۇ باشقىلارنىڭ تېخنىكىىسنى ئۆزلەشتۈرۈپ ئىشلىتىشكە ناھايتى ئۇستا. بولۇپمۇ شىفىرلىق پۇل تېخنىكىسى جەھەتتە نۇرغۇن تېخنىكا يېڭىلىقلىرى، يېڭى شىفىرلىق پۇل ۋە شىفىرلىق پۇل ھەميانلىرىنى ئىجاد قىلدى.
بىنانىس
1980 -يلى خىتاينىڭ جىياڭسۇ ئۆلىكىسىدىكى ئاددى بىر ئوقۇتقۇچى ئائىلىسىدە كۆرۈمسىز بىر بوۋاق دۇنياغا كەلدى، كۆرۈنۈشتىن كالىتسى كەمچىل ئىدى، ئاتا-ئانىسى ئۇزۇن ئۆمۈر كۆرۈشىنى تىلەپ چاڭ پىك دەپ ئىسىم قويدى. جاۋ چاڭپىڭ 12 ياشقا كىرگەندە ئاتا ئانىسى باشقا خىتاي كۆچمەنلىرىگە ئەگىشىپ باي بولۇش چۈشى بىلەن كاناداغا كەلدى. جاۋ چاڭپىڭ كانادادا ئوقۇغاچ ئائىلىسىنىڭ يۈكىنى يەڭگىللىتىش ئۈچۈن گاز پونكىتلىرى، مەك دونال تېز تاماقخانىسى دېگەندەك يەرلەردە سائەتلىك ئىشلەپ يۈردى. ئۇنىۋېرسىتنى كومپىيوتېر ئېنژىنىرلىقىدا ئوقۇدى. مەكتەپ پۈتتۈرگەندىن كېين توكيو ئاكسىيە بىرژىسىدا پايچەك ئاكسىيەلەرنى ئېلىپ ساتىدىغان پىروگرامما ياسايدىغان تۈرگە پراكتىكانت بولۇپ ئىشقا كىردى. 2005- يىلى شاڭخەيگە كۆچۈپ كەتتى ۋە شىركەت ئېچىپ خىتايدا پايچەك ئوينايدىغانلار ئۈچۈن بىر كومپىيوتېر دېتالى ياساپ بازارغا سالدى. ئۇنىڭ شاڭخەيدە لى فامىلىلىك بىر يېقىن ئاغىنسىى بار ئدىى. 2013- يىلى بىر كۈنى ئاغىنىسى بىلەن ماجاڭ ئويناۋاتقاندا ئاغىنىسى بار پۇلىنىڭ 10%گە شىفىرلىق پۇل ئېلىپ قويۇشنى تەكلىپ قىلدى. جاۋ چاڭپىڭ خىتايدا كىشىلەرنىڭ شىفىرلىق پۇلغا قىزىقىش كۈچەيگەنلىكىنى ھېس قىلىپ شاڭخەيدىكى يېڭى سېتىۋالغان ئۆيىنى سېتىۋېتىپ ھەممە پۇلىغا بىىتكويىن (بىت تەڭگىسى) سېتىۋالدى. شۇ يىلى، يەنى 2013- يىلى بىر نەچچە كەسىپداشلىرى بىلەن بىرلىكتە Blockchain.info دېگەن تور بەتنى قۇردى. شۇ يىلى 1986 -يىلى تۇغۇلغان، سىچۈەننىڭ نامرات ئۇقۇتقۇچى ئائىلىسدە چوڭ بولغان خېيى ئىسىملىك بىر خىتاي قىزنى خىزمەتكە ئالدى، بۇ خىتاي قىز بىلەن بىرلىكتە OKCoin نى بازارغا چىقىرىپ داۋاجلاندۇردى. (بۇ چاغدا جاۋ 2013- يىلى نەچچە مىليون يۇەن گە ئالغان بىتكويىىن بىلەن مىليادىر بولۇپ قالغان ئىدى)
2017 يىلى بۇلار بىرلىكتە بىنانىس – شىفىرلىق پۇل ھەميىنى بولغان يۇمشاق دېتالنى ياساپ بازارغا سالدى ۋە تۇنجى قېتىملىك شىفىرلىق پۇل يىغىش پائالىيىتىدە 15 مىليون دوللار قىممىتىدە شىفىرلىق پۇللار بۇلارنىڭ دېتالىغا كىردى. بىنانىس شىركىتى قۇرۇلۇپ ئۇلارنىڭ سۇپىسى كېيىن خەلىقئارالىق شىفىرلىق پۇل ئېلىم- بېرىمىدا ئىشلىتىدىغان ئاساسلىق سۇپا بولۇپ قالدى. 8 ئايغا يەتمەي بىنانىس دۇنيا بويىچە شىفىرلىق پۇل ئالماشتۇرۇش مىقتارى بويىچە ئەڭ چوڭ تور سۇپىسىغا ئايلاندى، 2018 – يىلى فوربىس ژورنىلى جاۋ چاڭپىڭ نى شىفىرلىق پۇل دۇنياسىدىكى 3- ىنچى باي شەخىس قاتارىغا تىزدى. خىتاي ھۆكىمىتى شىفىرلىق پۇل شىركەتلىرىنى چەكلەش قىلغاندا جاۋ چاڭپىڭ شىركىتىنى ياپونيەگە يۆتكىدى ۋە ئامېرىكىدا تارمىقىنى ئاچتى. بۇلار يەنە بىر قانچا خىل شىفىرلىق پۇللارنى بازارغا سالدى ۋە شىركىتى بارغانچە چوڭىيىپ باردى. شىركىتىنىڭ تارماقلىرى نۇرغۇنلىغان ياۋرۇپا ۋە ئاسىيا ھەتتا ئافرىقا دۆلەتلىرىگە كېڭەيدى.
2023 – يىلى بۇ شىركەت ئامېرىكىدا 10 مىليارد دوللار قىممىتىدە جىيايەتچىلەرنىڭ ئېلىم سېتىم ئىشلىرىغا سۇپا ھازىرلاپ بەرگەن دەپ ئەيىپلەندى، 2023 -يىلى يەنە خاماس- ئىسرائىلىيە توقۇنۇشىدا تېرورىستلارنىڭ مەبلەغ توپلىشىغا سۇپا ھازىرلاپ بەرگەن دەپ ئەيىپلەندى، 2024 -يىلى جاۋ پۇل « ئاقلاش ئېلىپ بارغان، خاماسنىڭ ئىسرائىلىيەگە ئېلىپ بارغان تېرور ھۇجۇمى ئۈچۈن كېرەكلىك پۇل توپلاش مېخانىزىمى تەمىنلەپ بەرگەن» دېگەن ئەيىبلەش بىلەن قولغا ئېلىنىپ تۈرمىگە تاشلاندى.
2018 -يىلدىن 2021 -يىلغىچە خىتاي دۇنيا بويىچە بىتكويىن كانچىلىقى (Bitcoin mining) سان جەھەتتە دۇنيادا ئالدىنقى قاتاردا تۇراتتى، 2021- يىلى خىتاي ھۆكىمىتى پۇل قىممىتىنى كونترول قىلىش ئۈچۈن بىتكويىن كانچىلىقىنى چەكلىدى، خىتايدىكى بىتكويىن (بىت بلوكى) قازىدىغانلار شەرقىي ئاسىيا، ئافرىقا دۆلەتلىرىگە كۆچتى.
داۋامى بار…..
https://uztm-ural.ru/